Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual Và Futures

Chào mừng các nhà giao dịch mới đến với thế giới đầy hấp dẫn và phức tạp của giao dịch hợp đồng tương lai tiền điện tử. Với tư cách là một chuyên gia trong lĩnh vực này, tôi nhận thấy rằng một trong những rào cản ban đầu lớn nhất đối với người mới là hiểu rõ sự khác biệt cơ bản giữa hai công cụ phái sinh phổ biến nhất: Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Futures) và Hợp đồng Tương lai Truyền thống (Futures).

Mặc dù cả hai đều cho phép bạn giao dịch với đòn bẩy mà không cần sở hữu tài sản cơ sở (ví dụ: Bitcoin hoặc Ethereum), cơ chế hoạt động, cấu trúc phí và đặc biệt là thời hạn đáo hạn của chúng lại khác biệt đáng kể. Việc nắm vững những khác biệt này là nền tảng để xây dựng chiến lược giao dịch thành công.

Giới Thiệu Tổng Quan Về Hợp Đồng Phái Sinh Tiền Điện Tử

Hợp đồng phái sinh là các công cụ tài chính có giá trị bắt nguồn từ một tài sản cơ sở. Trong thị trường tiền điện tử, tài sản cơ sở thường là Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), hoặc các altcoin lớn khác. Các công cụ này cung cấp cho nhà giao dịch khả năng đầu cơ vào sự biến động giá mà không cần mua bán trực tiếp tiền điện tử trên thị trường giao ngay (Spot).

Có hai loại hợp đồng phái sinh chính mà bạn sẽ gặp:

1. **Hợp đồng Tương lai (Futures):** Là thỏa thuận tiêu chuẩn hóa để mua hoặc bán một tài sản cơ sở tại một mức giá xác định vào một ngày cụ thể trong tương lai. 2. **Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Futures):** Một biến thể của hợp đồng tương lai, nhưng không có ngày đáo hạn.

Sự khác biệt cốt lõi nằm ở tính "thời gian" của hợp đồng.

Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống (Futures)

Hợp đồng tương lai tiền điện tử truyền thống hoạt động rất giống với hợp đồng tương lai hàng hóa hoặc chỉ số chứng khoán truyền thống. Chúng được thiết kế với một ngày hết hạn cố định.

1. Khái Niệm Ngày Đáo Hạn (Expiration Date)

Đây là đặc điểm xác định nhất của hợp đồng tương lai truyền thống.

**Định nghĩa:** Mỗi hợp đồng tương lai sẽ có một ngày cụ thể mà giao dịch đó phải được thanh lý hoặc chuyển giao. Ví dụ, hợp đồng BTC/USDF tháng 12/2024 sẽ hết hạn vào một ngày cụ thể trong tháng 12.
**Thanh toán:** Khi đến ngày đáo hạn, hợp đồng sẽ được thanh toán. Trong thị trường tiền điện tử, hầu hết các hợp đồng đều là thanh toán bằng tiền mặt (cash-settled), nghĩa là nhà giao dịch sẽ nhận hoặc trả khoản lợi nhuận/thua lỗ dựa trên sự chênh lệch giá giữa giá mở cửa và giá thanh toán cuối cùng, thay vì thực sự nhận hoặc giao Bitcoin vật lý.
**Tác động đến Trader:** Các nhà giao dịch phải quản lý vị thế của mình trước ngày đáo hạn. Nếu không hành động, vị thế sẽ tự động được thanh lý theo giá thanh toán. Điều này đòi hỏi sự tính toán kỹ lưỡng về thời gian, đặc biệt khi thị trường có biến động mạnh gần ngày đáo hạn.

2. Cơ Chế Định Giá (Pricing Mechanism)

Giá của hợp đồng tương lai thường khác với giá giao ngay (Spot) do yếu tố lãi suất, chi phí nắm giữ và kỳ vọng thị trường.

**Basis (Cơ sở):** Sự khác biệt giữa giá hợp đồng tương lai và giá giao ngay được gọi là Basis.

   *   Khi Basis dương (Futures Price > Spot Price), hợp đồng đang giao dịch ở trạng thái **Contango**. Điều này thường xảy ra khi thị trường lạc quan về tương lai và chi phí nắm giữ tài sản (lãi suất) cao.
   *   Khi Basis âm (Futures Price < Spot Price), hợp đồng đang giao dịch ở trạng thái **Backwardation**. Điều này thường phản ánh sự lo lắng ngắn hạn hoặc nhu cầu bán khống lớn.

3. Tính Thanh Khoản và Sự Quan Tâm Của Thị Trường

Thị trường hợp đồng tương lai truyền thống thường được các tổ chức lớn sử dụng để phòng ngừa rủi ro (hedging) trong các khoảng thời gian cụ thể. Sự thanh khoản có xu hướng tập trung vào các hợp đồng sắp đáo hạn gần nhất.

**Quản lý Rủi ro:** Các quỹ phòng hộ và các nhà giao dịch định lượng thường sử dụng chúng để cố định giá trong tương lai, giảm thiểu rủi ro biến động giá trong một khung thời gian đã xác định.

Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual Futures)

Hợp đồng tương lai vĩnh viễn (thường được gọi là "Perps") là sản phẩm được phát triển bởi BitMEX và nhanh chóng trở thành công cụ giao dịch tiền điện tử phổ biến nhất. Chúng loại bỏ yếu tố thời gian.

1. Không Có Ngày Đáo Hạn

Đây là điểm khác biệt lớn nhất và là lý do chúng được gọi là "vĩnh viễn".

**Tính Liên Tục:** Nhà giao dịch có thể giữ vị thế mua (Long) hoặc bán (Short) vô thời hạn, miễn là họ duy trì đủ ký quỹ (margin) để tránh bị thanh lý.
**Lợi Ích:** Điều này mang lại sự linh hoạt tối đa, cho phép nhà giao dịch áp dụng các chiến lược giao dịch dài hạn hoặc ngắn hạn mà không cần phải liên tục đóng và mở hợp đồng mới do hết hạn.

2. Cơ Chế Điều Chỉnh Giá: Phí Funding (Funding Rate)

Vì không có ngày đáo hạn để buộc giá hợp đồng hội tụ về giá giao ngay, các hợp đồng vĩnh viễn cần một cơ chế khác để neo giá của chúng với thị trường giao ngay. Cơ chế đó là Phí Funding (Lãi suất tài trợ).

**Phí Funding là gì?** Đây là một khoản thanh toán định kỳ (thường là 8 giờ một lần) giữa các nhà giao dịch giữ vị thế Long và Short. Nó không phải là phí giao dịch mà sàn thu, mà là phí trao đổi trực tiếp giữa các bên tham gia thị trường.
**Cách thức hoạt động:**

   *   Nếu giá Perpetual cao hơn giá Giao ngay (Long mạnh hơn): Phí Funding sẽ dương. Những người Long phải trả phí cho những người Short. Điều này khuyến khích việc bán khống và bán ra khỏi vị thế Long, kéo giá hợp đồng về gần giá giao ngay hơn.
   *   Nếu giá Perpetual thấp hơn giá Giao ngay (Short mạnh hơn): Phí Funding sẽ âm. Những người Short phải trả phí cho những người Long. Điều này khuyến khích việc mua vào và đóng vị thế Short.

**Tác động đến Trader:** Nhà giao dịch cần theo dõi Phí Funding. Nếu bạn giữ một vị thế Long trong thời gian dài khi Funding Rate dương cao, chi phí nắm giữ vị thế của bạn có thể tích lũy đáng kể, ảnh hưởng đến lợi nhuận ròng.

3. Thanh Khoản và Sử Dụng Phổ Biến

Perpetual Futures là xương sống của giao dịch phái sinh tiền điện tử, thu hút khối lượng giao dịch khổng lồ. Chúng được sử dụng rộng rãi cho cả đầu cơ và các chiến lược phức tạp như giao dịch chênh lệch giá.

Các chiến lược giao dịch tần suất cao, như Scalping Techniques for ETH Futures, thường ưu tiên hợp đồng vĩnh viễn do tính thanh khoản cao và khả năng giữ vị thế liên tục mà không bị gián đoạn bởi ngày đáo hạn.

Bảng So Sánh Chi Tiết: Perpetual vs. Futures Truyền Thống

Để dễ dàng hình dung, dưới đây là bảng so sánh các yếu tố chính giữa hai loại hợp đồng:

Đặc Điểm	Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual)	Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống (Futures)
Ngày Đáo Hạn	Không có (Vô thời hạn)	Có ngày đáo hạn cố định (ví dụ: hàng quý)
Cơ Chế Neo Giá	Phí Funding (Funding Rate)	Giá trị thời gian (Time Value) và sự hội tụ về giá giao ngay khi gần đáo hạn
Chi Phí Nắm Giữ Vị Thế Dài Hạn	Phí Funding (có thể dương hoặc âm)	Chi phí liên quan đến Basis và lãi suất (thường được tích hợp vào giá hợp đồng)
Thanh Lý Tự Động	Dựa trên ký quỹ (Margin)	Dựa trên ký quỹ VÀ ngày đáo hạn (nếu không đóng thủ công)
Tính Thanh Khoản	Rất cao, là công cụ chính	Cao, nhưng phân tán giữa các tháng đáo hạn
Mục Đích Sử Dụng Phổ Biến	Đầu cơ đòn bẩy, giao dịch ngắn/dài hạn liên tục	Phòng ngừa rủi ro có thời hạn, chiến lược chênh lệch giá theo kỳ hạn

Phân Tích Chuyên Sâu Về Cơ Chế Hoạt Động

Việc hiểu rõ cơ chế điều chỉnh giá là chìa khóa để thành công trong cả hai thị trường.

1. Cơ Chế Funding Rate Trong Perpetual Futures

Phí Funding là một cơ chế tinh vi nhưng lại rất quan trọng. Nó đảm bảo rằng giá của hợp đồng vĩnh viễn không đi quá xa so với giá giao ngay thực tế của tài sản.

**Tính toán:** Phí Funding được tính dựa trên sự khác biệt giữa giá hợp đồng vĩnh viễn và giá tham chiếu giao ngay (thường là giá trung bình trên các sàn giao ngay lớn).
**Tác động tâm lý:** Funding Rate cao và dương kéo dài có thể báo hiệu sự hưng phấn quá mức (FOMO) của phe Long, tạo ra một điểm yếu tiềm năng cho sự điều chỉnh giá. Ngược lại, Funding Rate âm sâu có thể cho thấy sự bi quan quá mức của phe Short, tạo cơ hội mua vào.
**Chiến lược liên quan:** Các nhà giao dịch thường tìm kiếm cơ hội Arbitrage Giữa Spot và Futures: Kiếm Lời Từ Sự Chênh Lệch Giá bằng cách tận dụng sự chênh lệch giữa giá hợp đồng và Funding Rate. Ví dụ, trong một giao dịch chênh lệch giá cơ bản (Basis Trading), bạn có thể Long trên Spot và Short trên Perpetual (hoặc ngược lại) và kiếm lợi nhuận từ Funding Rate mà không chịu rủi ro thị trường đáng kể (nếu Basis gần bằng 0).

2. Sự Hội Tụ Giá Trong Futures Truyền Thống

Trong hợp đồng tương lai truyền thống, áp lực hội tụ giá diễn ra tự nhiên khi ngày đáo hạn đến gần.

**Giảm Thiểu Rủi Ro Basis:** Khi ngày đáo hạn chỉ còn vài ngày, Basis gần như bằng 0 vì không còn lý do gì để giá hợp đồng khác biệt so với giá giao ngay.
**Quản lý Đáo Hạn:** Nếu bạn đang giữ vị thế Long trong hợp đồng tháng 3 và giá thị trường đang tăng, bạn có hai lựa chọn chính trước ngày đáo hạn:

   1.  **Đóng Vị Thế:** Bán hợp đồng tháng 3 để chốt lời/lỗ.
   2.  **Đảo Vị Thế (Rolling Over):** Đóng hợp đồng tháng 3 và đồng thời mở một vị thế tương đương trong hợp đồng tháng 6 (hoặc hợp đồng đáo hạn tiếp theo). Việc này được thực hiện để duy trì mức độ tiếp xúc thị trường mong muốn mà không bị thanh lý.

Đòn Bẩy, Ký Quỹ và Rủi Ro Thanh Lý

Cả hai công cụ đều sử dụng đòn bẩy, điều này khuếch đại cả lợi nhuận và thua lỗ. Nhà giao dịch cần hiểu rõ về Ký quỹ Ban đầu (Initial Margin) và Ký quỹ Duy trì (Maintenance Margin).

Rủi Ro Thanh Lý (Liquidation Risk)

Rủi ro thanh lý là mối đe dọa lớn nhất đối với bất kỳ nhà giao dịch đòn bẩy nào.

**Trong Perpetual:** Thanh lý xảy ra khi giá thị trường di chuyển ngược lại vị thế của bạn đến mức Ký quỹ Duy trì của bạn không còn đủ để bảo đảm cho vị thế đó. Vì không có ngày đáo hạn, bạn có thể bị thanh lý bất cứ lúc nào nếu thị trường biến động mạnh và bạn không ký quỹ thêm.
**Trong Futures:** Mặc dù rủi ro thanh lý vẫn tồn tại, nhà giao dịch có thêm một "lưới an toàn" là ngày đáo hạn. Tuy nhiên, nếu bạn không "đảo" vị thế, bạn sẽ bị buộc phải thanh lý theo giá thanh toán (có thể không phải là giá tốt nhất nếu bạn đã định vị cho một xu hướng dài hạn).

Lựa Chọn Công Cụ Phù Hợp Với Chiến Lược Giao Dịch

Việc lựa chọn giữa Perpetual và Futures phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu giao dịch của bạn.

Khi Nào Nên Chọn Perpetual Futures?

1. **Giao Dịch Xu Hướng Dài Hạn (Không Ngày Hết Hạn):** Nếu bạn tin vào xu hướng tăng/giảm của BTC trong nhiều tháng và muốn giữ vị thế mà không phải lo lắng về việc "đảo hợp đồng" hàng quý. 2. **Giao Dịch Tần Suất Cao (Scalping/Day Trading):** Tính thanh khoản sâu và sự liên tục khiến Perpetual trở thành lựa chọn hàng đầu cho các chiến lược giao dịch nhanh như Scalping Techniques for ETH Futures. 3. **Arbitrage Đơn Giản:** Dễ dàng thực hiện các giao dịch chênh lệch giá dựa trên Funding Rate.

Khi Nào Nên Chọn Futures Truyền Thống?

1. **Phòng Ngừa Rủi Ro Có Thời Hạn Cụ Thể:** Nếu một công ty khai thác muốn khóa giá bán Bitcoin của họ trong vòng 3 tháng tới, hợp đồng tương lai 3 tháng là công cụ lý tưởng. 2. **Giao Dịch Dựa Trên Kỳ Vọng Ngày Đáo Hạn:** Đôi khi, sự tập trung thanh khoản vào ngày đáo hạn có thể tạo ra các biến động giá đặc trưng mà nhà giao dịch có thể tận dụng. 3. **Tuân Thủ Quy Định (Trong Một Số Khu Vực):** Ở một số khu vực pháp lý, các sản phẩm phái sinh được quản lý chặt chẽ hơn (ví dụ: CME Group) có thể yêu cầu sử dụng hợp đồng tương lai truyền thống thay vì Perpetual. Việc hiểu rõ Tuân Thủ Pháp Luật và Quy Định Của Các Sàn Giao Dịch Futures là rất quan trọng đối với các tổ chức.

Kết Luận Cho Người Mới Bắt Đầu

Đối với hầu hết các nhà giao dịch cá nhân mới tham gia thị trường tiền điện tử, **Perpetual Futures** sẽ là công cụ mà bạn sử dụng 95% thời gian. Chúng đơn giản hơn về mặt quản lý thời gian (không cần lo lắng về ngày đáo hạn) và cung cấp tính thanh khoản vượt trội cho các chiến lược giao dịch hàng ngày.

Tuy nhiên, bạn không thể bỏ qua Hợp đồng Tương lai Truyền thống, đặc biệt nếu bạn đang tham gia vào các chiến lược phòng ngừa rủi ro hoặc giao dịch chênh lệch giá có kỳ hạn.

Lời khuyên cuối cùng của tôi là: Hãy bắt đầu với Perpetual Futures trên một sàn giao dịch uy tín, sử dụng đòn bẩy thấp, và dành thời gian để hiểu sâu sắc về cách Phí Funding được tính toán và tác động của nó đến PnL (Lãi/Lỗ) của bạn. Nắm vững sự khác biệt này là bước đầu tiên để trở thành một nhà giao dịch phái sinh tiền điện tử chuyên nghiệp.

Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị

Sàn	Ưu điểm & tiền thưởng Futures	Đăng ký / Ưu đãi
Binance Futures	Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu	Đăng ký ngay
Bybit Futures	Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ	Bắt đầu giao dịch
BingX Futures	Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch	Tham gia BingX
WEEX Futures	Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí	Đăng ký WEEX
MEXC Futures	Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD)	Tham gia MEXC

Tham gia cộng đồng của chúng tôi

Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.